مشارکت راهبردی پکن و تهران یک همکاری تحریم گریز و توسعه محور است.
مهرداد عله‌پور، پژوهشگر گروه سیاست خارجی پژوهشکده تحقیقات راهبردی در مصاحبه¬ای اختصاصی با «باشگاه خبرنگاران جوان» به تحلیل و ارزیابی گفت‌وگوی تلفنی رؤسای جمهور دو کشور جمهوری اسلامی ایران و جمهوری خلق چین در روز دوشنبه ۲۳ می ۲۰۲۱/سوم خرداد ۱۴۰۰ پرداخت:
تلاش در جهت ارتقای سطح همکاری‌های دوجانبه
مهرداد عله‌پور: نخستین موردی که مطرح شد اظهار آمادگی آقای «شی جین پینگ» در جهت تعمیق و تقویت سطح همکاری‌های خود با جمهوری اسلامی ایران و حفاظت از منافعِ مشترکِ دوجانبه بود. نکتۀ قابل‌توجهی که در این خصوص باید مطمح نظر قرار گیرد آن است که در حال حاضر تعمیق روابط تهران و پکن، بیش از هر زمان دیگری در قالب برنامۀ همکاری جامع ۲۵ ساله قابل حصول است؛ برنامه‌ای که در ۷ فروردین ۱۴۰۰/۲۷ مارس ۲۰۲۱، با امضای وزرای خارجه دو کشور (محمدجواد ظریف و وانگ یی) در مقام نظر و عمل، سطح روابط رو به توسعۀ دو کشور را در تمام زمینه‌ها به سطح راهبردی ارتقا داد. از این‌رو ضروری می‌نماید که تلاش‌های لازم به‌منظور اجرایی و عملیاتی شدن توافقات دو کشور در اسرع وقت صورت پذیرد.
حمایت چین از مواضع منطقی اعلانی و اعمالی ایران در مذاکرات وین
عله‌پور افزود: یکی دیگر از مباحث و مواردی که در تماس تلفنی میان آقای روحانی و آقای شی مطرح شد حمایت رئیس‌جمهور چین از خواستۀ منطقی ایران در برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) و مشخصاً مذاکرات هسته‌ای در وین بود. وی در همین رابطه اظهار داشت که آمادۀ تقویت هماهنگی با جمهوری اسلامی ایران به‌منظور حفاظت از منافع مشترک دو طرف است. نکتۀ قابل‌تأملی که در این زمینه خودنمایی می‌کند آن است که طی سالیان و حتی دهه‌های اخیر مورد مشابهی را نمی‌توان یافت کرد که در آن جمهوری خلق چین مبادرت به چنین اقدامی کرده باشد. به بیانی بهتر می‌توان چنین اظهار داشت که حمایت پکن از مواضع منطقی تهران در مذاکرات با کشور‌های اروپایی نشان از آن دارد که: ۱ ـ چین به سبب پشتوانۀ سیاسی ـ اقتصادی کم‌نظیری که طی سالیان اخیر کسب کرده است خواهان نقش‌آفرینی بیشتر در مسائل بین‌المللی است؛ ۲ ـ چین در بزنگاه‌های تاریخی و در مواردی که لازم است از کشور‌های هم‌پیمان خود حمایت لازم را به عمل خواهد آورد. علاوه بر حمایت از مذاکره‌کنندگان ایرانی در وین، نمونۀ عینی و عملی حمایت‌های راهبردی پکن از تهران در شرایطی کنونی را می‌توان در مواردی همچون تأمین واکسن موردنیاز ایران برای واکسیناسیون در مقابله کووید ـ ۱۹ و همچنین تعهد طرف چینی به همکاری با ایران در جهت ساخت رآکتور اراک در چارچوب برجام، مشاهده کرد.
اکنون برنامه همکاری جامع ایران و چین در چه مرحله‌ای است؟
عله‌پور در پاسخ اظهار داشت که برنامه همکاری جامع ۲۵ ساله ایران و چین به‌عنوان یک سند بالادستی راهبردی برای گسترش و تعمیق روابط سیاسی، راهبردی، فرهنگی، اقتصادی، صنعتی، تجاری، سرمایه‌گذاری و فناورانه پکن و تهران به شمار می‌رود که با نگاهی بُرد ـ بُرد و به‌منظور عملیاتی کردن بند ششم بیانیۀ مشترک رؤسای جمهور دو کشور در ژانویه ۲۰۱۶/دی ۱۳۹۴ با هدف ارتقای عملی روابط دو کشور به سطح مشارکت جامع راهبردی و فراهم کردن بستر توسعۀ همه‌جانبۀ همکاری‌های دو کشور تدوین شده است.
عله‌پور افزود: نکتۀ قابل‌توجهی که دراین‌بین خودنمایی می‌کند آن است که علیرغم امضای سند توسط وزرای امور خارجه کشور و همچنین فواید و عوایدی مانند خنثی شدن تلاش‌های آمریکا برای منزوی کردن ایران و چین، فروپاشی تدریجی و نه یک‌باره تحریم‌ها، فرصت مهم برای ایران در فضای تقابل آمریکا و چین، نقش ایران در تأمین امنیت انرژی برای سریع‌ترین رشد اقتصادی جهان، تغییر چشم‌انداز راهبردی منطقه، نمایان شدن بیش‌ازپیش شکست راهبردی فشار حداکثری، اتصال به طرح کمربند راه و اوج گرفتن همکاری اقتصادی، که عملیاتی سازی برنامه ۲۵ ساله می‌تواند عاید و واصل نماید تاکنون مفاد برنامه در حوزه عملیاتی عینی نشده و تحرک خاصی صورت نپذیرفته است.
عدم وجود اراده حاکمیتی و استفاده ابزاری از توافق ۲۵ ساله با چین مهم‌ترین مانع بر سر راه روابط دوجانبه
عله‌پور: در همین رابطه انگاره‌های مختلفی خودنمایی می‌کند که در یکی از آن‌ها چنین به نظر می‌رسد که در دولت کنونی تمایل چندانی برای عملیاتی سازی برنامه وجود ندارد و اینکه به‌صرف برانگیختن حسادت طرف غربی و استفاده ابزاری از آن برای مذاکرات وین و به تعبیری امتیاز گیری بیشتر شاهد امضای سند بوده‌ایم. به بیانی بهتر، دولت دوازدهم در ماه‌های پایانی صدارت خود بر پاستور چنین انگاشته است که با تأسی از انعقاد رسمی متن سند میان مقامات ارشد دو کشور می‌تواند در مذاکرات برجامی دست برتر را داشته باشد و از آن به‌عنوان اهرم فشار در برابر غرب و آمریکا استفاده کند و ابزاری برای امتیاز گیری از کشور‌های مذاکره‌کننده باشد.
تأثیرات این برنامه همکاری را چه زمانی می‌توانیم مشاهده کنیم؟
پژوهشگر گروه سیاست خارجی پژوهشکده تحقیقات راهبردی تصریح کرد: واقعیت امر نشان از آن دارد که در دولت کنونی به سبب وجود مسائل و مباحثی همچون اقتضائات فضای بین‌المللی، بوروکراسی غرب‌گرای حاکم بر دولت آقای روحانی و تغییر دولت در ماه‌های آتی چندان نمی‌توان به عملیاتی شدن مفاد سند امیدوار بود. بااین‌حال و در مقام نظر می‌توان چنین اظهار داشت که به‌منظور عملیاتی شدن مفاد مورداشاره در سند ۲۵ ساله به‌عنوان مشارکتی تحریم گریز و توسعه محور ساله لازم است که در گام نخست یک کمیته عالی مشترک یا کارگروهی تخصصی با رویکردی عمل‌گرایانه میان دو کشور باهدف عملیاتی کردن بند‌های مطرح‌شده در سند تأسیس گردد. در گام بعد ضروری است که در راستای پیشبرد عینی و کاربردی اهداف و انتظارات دوجانبه، هدف‌گذاری در سه سطح کوتاه، میان و بلندمدت در تنظیم مشارکت و مراودات دوجانبه در دستور کار قرار گیرد. پس از طی مراحل مورداشاره و عزم طرفین برای عملیاتی ساختن مفاد سند به‌واقع می‌توان شاهد ثمرات همکاری راهبردی پکن و تهران باشیم.
لینک مصاحبه در باشگاه خبرنگاران جوان: